Kartofle, pyry, ziemniaki – niezależnie od tego, jak nazwiemy tę roślinę, nie zmieni się fakt, że jest ona podstawą polskiej kuchni. Nie znam osoby, która nie lubiłaby ziemniaków i potrafiłaby jadać stale obiady pozbawione tego składnika.
Skąd wzięły się na naszych stołach?
Ziemniaki przybyły do Europy w XVI wieku z hiszpańskimi konkwistadorami powracającymi z terenów dzisiejszego Peru. W Polsce ziemniaki pojawiły się w XVII wieku za sprawą króla Jana III Sobieskiego, który przywiózł ich sadzonki z ogrodów cesarskich wracając z wyprawy wiedeńskiej. Początkowo, podobnie jak w całej Europie, ziemniaki w Polsce były rośliną ozdobną, a co możliwości ich spożywania podchodzono bardzo ostrożnie. Istniał wręcz pogląd, że jest to roślina trująca. Jako roślina jadalna ziemniaki rozpowszechniły się w XVIII i XIX wieku, kiedy zaczęto wytwarzać z nich skrobię i alkohol.
Ziemniaki są nie tylko smaczne, ale zawierają również wiele witamin i składników odżywczych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wartość odżywcza ziemniaków jest tak duża, że mogą one być przez pewien czas jedynym pożywieniem człowieka i nie będzie to przyczyną jakiegokolwiek uszczerbku na zdrowiu. To właśnie dzięki swym właściwościom odżywczym i prostocie uprawy ziemniaki stały się w XIX wieku podstawą wyżywienia ubogiej ludności w Europie.
Dlaczego jemy tylko bulwy ziemniaków?
Jadalną częścią ziemniaka są jedynie bulwy, które rosną pod ziemią. Cała część nadziemna, tj. łodygi, liście, kwiaty i owoce jest trująca. Przyczyną tego jest to, że zawierają one solaninę, która powoduje silne zatrucia pokarmowe oraz wykazuje właściwości rakotwórcze. Tylko bulwy nie zawierają tej substancji i dlatego są jadalne. Jednakże wystawienie bulw na długotrwałe działanie promieni słonecznych może spowodować, że staną się one zielone i wytworzy się w nich solanina. Takich bulw nie można już spożywać, ponieważ stają się one tak samo trujące jak reszta rośliny.
Bogactwo witamin i składników odżywczych
Ziemniaki są nieocenionym źródłem witamin, węglowodanów i minerałów, a przy tym są łatwo przyswajalne dla organizmu i lekkostrawne oraz prawie nie zawierają tłuszczu (jego zawartość to ok. 0, 1 %). Kartofle zawierają cały zestaw witamin, tj. A, B1, B2, B3, B6, PP i C (tej ostatniej jest w nich więcej niż np. w jabłkach). Oprócz tego ziemniaki zawierają sporą ilość potasu i magnezu niezbędnych choćby jako budulec kości czy zębów. W mniejszej ilości występują też w ziemniakach wapń, fosfor i żelazo. Ważnym składnikiem kartofli jest również błonnik ułatwiający trawienie oraz obniżający poziom złego cholesterolu. Nade wszystko jednak ziemniaki są źródłem skrobi (której zawierają ok. 20-25%), która daje nam energię i napędza nasz organizm. Przeciętnie porcja 100 gram surowych ziemniaków zawiera 0, 10 grama tłuszczu, 2 gramy białka, 16, 80 grama węglowodanów i 3, 1 grama błonnika, a wartość odżywcza takiej porcji to 80 kcal.